Τον Δεκέμβρη του 2017, επισκεφτήκαμε στη βίλα Καπαντζή του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) την εξαιρετική έκθεση «Το τέλος της παλιάς μας πόλης». Ο αρχιτέκτων Γιάννης Επαμεινώνδας, διευθυντής του ΜΙΕΤ και επιμελητής της έκθεσης, μας ξενάγησε τότε στην περίοδο του πρώτου εκσυγχρονισμού της Θεσσαλονίκης που προηγήθηκε της πυρκαγιάς του 1917. Επίσης έχουμε ξεναγηθεί σαν Ομάδα στο διατηρητέο κτίριο της βίλας Καπαντζή και έχουμε παρακολουθήσει πολλές εκθέσεις που έχουν οργανωθεί προηγούμενες χρονιές.
Σήμερα επισφραγίζοντας την πολύχρονη συνεργασία μας με το ΜΙΕΤ, με την συμβολή του κ. Γιάννη Επαμεινώνδα θα έχουμε την χαρά και πάλι να ξεναγηθούμε- αυτή την φορά διαδικτυακά, στην έκθεση «Το τέλος της παλιάς μας πόλης» μιας και η ξενάγηση έχει βιντεοσκοπηθεί.
ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΤΗΣ ΕΠΑΥΛΗΣ ΜΕΧΜΕΤ ΚΑΠΑΝΤΖΗ – ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ Μ.Ι.Ε.Τ.(1893-1895)
Ιδιοκτήτης της έπαυλης ήταν ο έμπορος, βιομήχανος και τραπεζίτης Μεχμέτ Καπαντζή από τους πιο σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες της Θεσσαλονίκης στα τέλη του 19ου αιώνα.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Βασίλη Κολώνα (Η Θεσσαλονίκη εκτός των τειχών, Θεσσαλονίκη 2014, σ. 286-287) η παλαιότερη αναφορά του κτιρίου εντοπίστηκε στο Hulasa (κτηματολογική περίληψη) του 1895. Αυτό απεικονίζεται λεπτομερώς στην αποτύπωση του 1898 (Αρχείο του Δήμου Θεσσαλονίκης). Το 1913 ο Γ. Αθανασιάδης στο έργο του «Η Θεσσαλονίκη», Η νέα μεγάλη Ελλάς, τ.β’, αναφέρει ότι «νεαρά, πάλλευκος, νεωτεριστικού ρυθμού με ανοικτόν κήπον μόνον με άνθη….. εγείρεται η βίλλα Μεχμέτ Καπαντζή, η οποία εκτίσθη υπό του αρχιτέκτονος κ. Αρριγκόνι..». Ο Β. Κολώνας τοποθετεί με σχετική βεβαιότητα την ανέγερση του κτιρίου στο διάστημα 1893-1895, καθώς ο Αρριγκόνι είχε έρθει στην πόλη μόλις το 1892.
Η Βίλα Καπαντζή κατασκευάστηκε σε παραθαλάσσιο τότε οικόπεδο έκτασης τεσσάρων περίπου στρεμμάτων. Αποτελείται ουσιαστικά από δύο κτίρια συνδεδεμένα μεταξύ τους, το κυρίως κτίσμα και τον πύργο. Περιλαμβάνει τρεις ορόφους (ημιυπόγειο, υπερυψωμένο ισόγειο και πρώτο όροφο), καθώς και σοφίτα. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στην πλευρά της σημερινής οδού Βασιλίσσης Όλγας. Η οικοδομή χαρακτηρίζεται από την επίδραση της αρχιτεκτονικής των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης. Βασικά στοιχεία της είναι η πολυπλοκότητα του όγκου, η σύνθετη στέγη με τις έντονες κλίσεις και ο υπερυψωμένος ορθογώνιος πύργος. Ξεχωρίζουν ο ζωγραφικός και ξυλόγλυπτος διάκοσμος των εσωτερικών χώρων.
Μετά το 1912, το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του πρίγκιπα Νικολάου, πρώτου στρατιωτικού διοικητή της Μακεδονίας. Το 1916 φιλοξενείται σ’ αυτήν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και αποτελεί έδρα της προσωρινής κυβέρνησης της Τριανδρίας ( Ε. Βενιζέλος, Π. Κουντουριώτης, Π. Δαγκλής).
Το 1925 περιέρχεται ως ανταλλάξιμο στην Εθνική Τράπεζα, στην οποία ανήκει ακόμη. Μετά τον πόλεμο και μέχρι το 1970 στεγάστηκαν στο κτίριο διαδοχικά το Ε’ και το Η’ Γυμνάσιο Αρρένων.
Το 1976 το κτίριο χαρακτηρίζεται από το Υπουργείο Πολιτισμού «ως έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία». Το 1983 επεκτείνεται η προστασία που καλύπτει το κτίσμα και στον περιβάλλοντα χώρο του.
Το 1983 καταρτίστηκε ειδική μελέτη αποκατάστασης και επανάχρησης της έπαυλης Μ. Καπαντζή (Γ. Λάββας, Στ. Στεφάνου), της οποίας η υλοποίηση ολοκληρώθηκε το 1988. Από τότε στεγάζεται στο κτίριο το Πολιτιστικό Κέντρο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας (Μ.Ι.Ε.Τ.).
Την ξενάγηση της έκθεσης «Το τέλος της παλιάς μας πόλης» μπορείτε να την παρακολουθήσετε στο διαδίκτυο, όπου παρουσιάζεται σε 4 συνέχειες:
https://www.youtube.com/watch?v=pG-PnZHwx8U
https://www.youtube.com/watch?v=80jUKKu9ues&t=3s
https://www.youtube.com/watch?v=xvFUprjmQoU&t=9s
https://www.youtube.com/watch?v=vyl3flpNdDs
Την έκθεση μπορείτε να την παρακολουθήσετε και σε 360viewer
ΠΗΓΕΣ
ΥΠΠΟ-ΥΒΕ, ΝΕΩΤΕΡΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, Θεσσαλονίκη 1985-86, σελ. 230-231
Βίλα Καπαντζή – ΜΙΕΤ, 120 χρόνια ζωής, του Γιάννη Επαμεινώνδα. Περιοδικό Θεσσαλονικέων Πόλις, τχ. 23/46 (Δεκ. 2013), σ. 19,21
Κολώνας Βασίλης, Η Θεσσαλονίκη εκτός των τειχών, Εικονογραφία της Συνοικίας των Εξοχών (1885-1912), UNIVERSITY STUDIO PRESS, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2014
https://www.miet.gr/foundation/cultural-centres/thessaloniki/